Malazgirt Savaşı, Türk tarihinin dönüm noktasını oluşturuyor. Bu yazıda 1071 yılında gerçekleşen Malazgirt Savaşı hakkında bilgi bulabilirsiniz. Ancak savaştan bahsetmeden önce, savaşı oluşturan koşulların nasıl oluştuğunu açıklamakta fayda var.

Büyük Selçuklu Devleti’nin Kuruluşu

Türkler, Orta Asya’da uzun yıllar at sürdüler ve birbiri ardına büyük devletler kurdular. Göçebe ve savaşçı kavimler olan Türk boyları, Moğollar ile asırlarca iç içe yaşadılar. Moğollar ve Türkler evlilik bağı kurup, omuz omuza savaştığı gibi, bazen de birbirleri ile mücadele ettiler.

11.Yüzyıl’da Orta Asya’dan, Batı’ya göçen Türk boyları, İran’ın İsfahan kentine yerleştiler. Burada kültürel anlamda gelişmiş, tüm dinlere hoşgörü ile yaklaşan ve askeri manada çok güçlü bir devlet kurdular.

Büyük Selçuklu Devleti adıyla kurulmuş olan bu imparatorluk, Bağdat’ta yaşayan Abbasi halifesi tarafından İslam’ın koruyucusu ilan edildi ve kutsal toprakları yönetim altına aldı.

Malazgirt Savaşı Hakkında Bilgi

Şimdi Malazgirt Savaşı‘nın nedenlerini ve savaşın sonuçlarını maddeler halinde inceleyeceğiz. İlerleyen satırlarda Malazgirt Savaşı’nın nerede ve kimler arasında olduğuna dair bilgi bulabilirsiniz. Ayrıca Malazgirt Meydan Muharebesi sırasında olanlar hakkında kısa ve özet bilgi paylaşacağım.

1. Malazgirt Savaşı Kimler Arasında Oldu?

Büyük Selçuklu Devleti’nin İsfahan kentinde kurulmasından üst satırlarda bahsetmiştik. Yukarıdaki haritada gördüğünüz yıldız, Selçukluların merkezini oluşturuyor. Orta Doğu ve Asya’nın tam ortasında kurulan bu Türk imparatorluğu, çok önemli ticaret yollarının merkezine yerleşmişti. Bölgedeki iki süper gücü karşı karşıya getiren Malazgirt Savaşı, Büyük Selçuklu Devleti ve Bizans İmparatorluğu arasında oldu.

2. Malazgirt Savaşı’nın Nedenleri Nelerdir?

Abbasi Halifesi, Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey’e, “Doğu ve Batı’nın Kralı” unvanını verdi ve onun varlığını meşrulaştırdı. Büyük Selçuklu Devleti sınırlarının batı yönünde genişlemeye başlaması, Bizans İmparatorluğu ile Selçuklular arasında gerilimi tırmandırıyordu. Malazgirt Savaşı’nın başlıca nedenleri arasında iki düşman devletin komşu olması gelmektedir.

Modern tarihte Bizans olarak bilinen Doğu Roma İmparatorluğu, Selçuklular gelene kadar bölgenin tartışmasız süper gücüydü. Ancak Tuğrul Bey döneminde başlayan Selçuklu Devleti’nin toprak kazanımları, halefi Alp Arslan döneminde zirveye ulaştı.

Ermenistan ve Gürcistan topraklarının fethedilmesiyle, Bizans ve Selçuklu İmparatorluğu arasında büyük bir savaşın patlak vermesi kaçınılmaz hale geldi. Malazgirt Meydan Muharebesi, tarihin gidişatını değiştirdi ve Türklere, Anadolu’nun kapılarını açtı.

3. Malazgirt Savaşı Nerede Oldu?

Yukarıdaki haritada Selçuklu Türkleri’nin Orta Asya’dan göç istikametini görebilirsiniz. Önce Orta Doğu’ya yerleşen Selçuklular, burada Büyük Selçuklu Devleti’ni kurdular. Ardından da bölgenin o dönemki süper gücü olan Bizans İmparatorluğu ile savaşa tutuştular.

Malazgirt Savaşı, Türkiye’nin en doğusunda, Van Gölü yakınlarında oldu. Haritada not ettiğim nokta Malazgirt Savaşı’nın nerede olduğunu göstermektedir.

4. Romen Diyojen ve Sultan Alp Arslan

1071 yılında Sultan Alp Arslan’ın Selçuklu ordusu ile Bizans İmparatoru Romen Diyojen’in lejyonları, Van Gölü yakınlarındaki Malazgirt Ovası’nda karşı karşıya geldiler. Bizans ordusu, Selçuklulardan sayıca üstündü. Ancak Selçuklu ordusunun çoğunlukla atlı süvarilerden oluşması ve gelişmiş hareket kabiliyeti, Alp Arslan’a büyük bir avantaj sağlıyordu.

Sultan Alp Arslan çok güçlü liderdi. Savaşlardaki atılganlığı ve başarısı, ona halk arasında Alp (Kahraman, Yiğit) unvanını kazandırmıştı. Oldukça iyi eğitimli ve bilge bir yöneticiydi.

Romen Diyojen (Bkz: Romanos IV Diogenes), Bizans’ın siyasal ve askeri anlamda çöküşte olduğu bir dönemde tahta çıkmış, asker kökenli bir imparatordu. Cesur ve gözü pek biri olmasının yanında sert kişiliği ile tepki çekiyordu. Yaptığı doğru askeri hamleler ile Bizans’ı bir nebze olsun toparlamış, fakat sert kişiliği sebebiyle Konstantinopolis’in soylu zümresi tarafından pek sevilmemişti.

Bizans İmparatorluğu, taht kavgalarının çokça yaşandığı, saray entrikaları ile ünlü bir devletti. Tahtın varislerinden Doukas Hanedanı, Romanos’tan nefret ediyor ve arkasından türlü dolaplar çeviriyordu. Malazgirt Savaşı onlar için bulunmaz bir nimet oldu. Ordunun içinde üst düzeyde mensupları bulunan bu soylu aile, açıkça imparatora ihanet etti ve savaşta elini zayıflattı.

5. Malazgirt Meydan Muharebesi Özet

Malazgirt Meydan Muharebesi, özet olarak çok çetin bir savaş oldu. İki taraf da bu savaşı ölüm kalım meselesi olarak görüyordu. Bu yüzden ölümüne savaştılar. Bizans ordusunda General Andronikos Doukas, savaşın en kritik anında ordunun kanat savunmasını bozdu ve askerleri ile geri çekilmeye başladı. Kaçarken İmparatorun öldüğünü haykırıyordu.

Bu olay Bizans ordusunda büyük bir çalkalanmaya sebep oldu. Durumu hemen fark eden Sultan Alp Arslan, kanatlardan Bizans ordusunu kuşatma hamlesi yaptı. Merkezdeki Romen Diyojen ve askerleri Selçuklu süvarileri tarafından sarıldı ve acımasızca biçildi. Bizans ordusu büyük bir bozguna uğradı.

Bu esnada İmparatoru vermemek için merkez hattında ölümüne savaşan İskandinav asıllı askerlere de bir not düşmek gerekir. Vareg Muhafız Gücü (Bkz: Varangian Guard) adıyla bilinen bu seçkin birliğin askerlerinden birinin imzası, Ayasofya’nın ikinci katında “Viking Yazıtı” olarak sergilenmektedir.

Nihayetinde, İmparator Romanos, Selçuklu askerleri tarafından esir alınır ve Sultan Alp Arslan’ın huzuruna getirilir. Roma İmparatoru’nun esir düşmesi Orta Çağ dünyasında büyük bir ses getirmiştir. Alp Arslan yüklü bir tazminat ödemesi ve ağır şartlarda bir barış antlaşması imzalaması karşılığında İmparatoru serbest bırakır.

Ne var ki, Romen Diyojen; Doukas ailesi tarafından başkente dönemeden esir alınır ve gözleri kör edilerek, Prens Adaları’nda (Bkz: Kınalıada) bir manastıra kapatılır.

6. Malazgirt Savaşı’nın Sonuçları

Malazgirt Savaşı’nın sonuçları arasında en önemlisi, Bizans İmparatorluğu’nun, Doğu’dan gelen Türk akınlarına karşı direncinin kırılması oldu. Daha Bizans kendisini toplamaya zaman bulamadan, Selçuklu akıncıları Doğu ve İç Anadolu bölgelerini tamamen ele geçirdiler.

Alp Arslan ve oğlu Melikşah döneminde gücünün zirvesine erişen ve altın yıllarını yaşayan Selçuklu İmparatorluğu, 1192’de Melikşah’ın ölümünden sonra gerilemeye başlar.

Haçlı seferleri ile dalgalar halinde gelen düzensiz Haçlı birlikleri, Anadolu’daki Selçuklu gücünü kırar ve Bizans kaybettiği toprakların bir kısmını geri alır. Doğudan ise diğer Türk kavimlerinin baskınlarına maruz kalan Selçuklular, merkezi yönetimi koruyamaz ve parçalanır.

7. Anadolu Selçuklu Devleti’nin Kuruluşu

Büyük Selçuklu’dan kalan topluluklar, Konya merkezli Anadolu Selçuklu Devleti’ni kurdular. Selçuklu Sultanı tarafından yönetilen bu devletin halkının büyük çoğunluğu gayrimüslimlerden oluşuyordu.

Büyük Selçuklu Devleti’nin aldığı tüm inançlara hoşgörülü davranma geleneğini sürdüren Anadolu Selçukluları, Rum ve Musevi yurttaşlar ile göz kamaştıran bir kültür inşa etmeyi başardı.

Anadolu’da muhteşem camiler, kervansaraylar, kiliseler ve sinagoglar inşa edildi. Selçukluların Anadolu’da inşa ettiği bu eserler Orta Asya’dan gelen Türk mimarisinin en güzel örnekleridir. En güzide örnekleri Erzurum, Sivas ve Konya’da görülebilir.

8. Mevlana Celaleddin Rumi

Anadolu Selçuklu Devleti’nin kalbi olan Konya’da, dönemin inanç ve felsefe özgürlüğü meyvelerini verdi. İslam tarihinin en büyük şair, düşünür ve âlimlerinden olan Mevlana Celâleddin Rumi, Konya kentinde yaşadı ve tasavvuf felsefesini geliştirdi. Rumi, ruhani liderliği ve söylevleri ile etkisi günümüze kadar ulaşan Sufizm felsefesini kurmuş ve Mevlevi dervişlerini çevresinde toplamıştır.

9. Anadolu Selçuklu Devleti’nin Çöküşü

Selçuklular, Bizans’ı iki asır önce Doğu’dan baskı altına almış ve yenilgiye uğramıştı. Kaderin bir cilvesi olarak kendileri de aynı akıbete uğradılar. Doğu’dan gelen kavimlerin sınırlarda yarattığı baskı ile yıpranan Selçuklular, Moğol ordularının güçlü hücumuna dayamadılar ve Kösedağ Savaşı’nda büyük bir yenilgiye uğradılar.

Anadolu Selçuklu Devleti’nin çöküşü neticesinde birçok Türk Beyliği ortaya çıktı. Bu beyliklerin içinden dinamik ve savaşçı yapısı ile öne çıkan bir beylik vardı. Osmanlı Beyliği ve onun kurucusu Osman Bey, dünyanın gelmiş geçmiş en büyük imparatorluklarından birinin (Bkz: Osmanlı) doğuşuna ön ayak oldular.

Malazgirt Savaşı Hakkında Kısa Bilgi by Serhat Engül