Günümüzün İtalya topraklarında, Roma İmparatorluğu’nun çöküşünün ardından asırlar boyunca bir siyasi birlik sağlanamadı. Bu sebeple, İtalya içindeki şehirler, uzunca bir dönem boyunca birbirinden bağımsız şehir devletleri olarak yaşadılar. Bu şehirlerden en meşhur olanları ise Ceneviz Cumhuriyeti ile Venedik Cumhuriyeti’ydi.

Cenevizliler ve Venedikliler, Doğu ile sıkı bir ticaret ilişkisi kurdular. Aynı zamanda Avrupa ile Asya arasında deniz ticareti aracılığı ile bir köprü vazifesi gördüler.

Ceneviz ve Venedik, Akdeniz kıyıları boyunca en stratejik limanlara yerleştiler ve -deyim yerindeyse- ticaretin kitabını yazdılar. Osmanlı Tarihi ile ilgili ders kitaplarında da bolca rastladığımız bu devletlerden özellikle Cenevizliler, İstanbul’a birçok tarihi eser bıraktı.

Ceneviz Cumhuriyeti Tarihi

Ceneviz Cumhuriyeti tarihi ile İstanbul’un tarihi arasında çok ortak nokta var. Cenevizliler 1005 ile 1797 yılları arasında varlığını sürdürmüş olan bir denizci kent devletiydi. Ceneviz’i İtalya’daki diğer şehir devletlerinden ayıran şey, denizcilikteki maharetinin yanında ticaretteki başarısıydı.

1. Cenevizliler Kimdir?

Cenevizliler, İstanbul’un Galata Kulesi‘ni inşa ettiler ve Haliç kıyısında bulunan limanlarını buradan kontrol ettiler. Günümüzün Karaköy semti civarlarında, Galata mahallesinde yaşadılar. Bugün Galata Kulesi’nin konumlandığı yokuştan, Karaköy rıhtımına kadar inen arazi, geçmişin Ceneviz Mahallesi idi.

Bizans’ın başkenti olan Konstantinopolis, 1204’te Latin İstilası adı verilen bir işgale uğramıştı. Dördüncü Haçlı Seferi için Avrupa’dan yola çıkan Haçlı orduları, Venedik Dükü Enrico Dandolo tarafından İstanbul’a getirilmiş ve şehri yağmalamıştı.

Cenevizliler, 1261’de şehrin Bizanslılar tarafından Haçlılardan geri alınmasında önemli yardımda bulundular. Bu sebeple de Bizans İmparatorları tarafından kendilerine mükafat olarak Galata semti verildi.

Bu olayları takiben Ceneviz kolonisinin nüfuz alanı genişledi ve şehre Venedikliler‘e nazaran daha etraflı bir biçimde yayılırlar. Elbette bu Cenevizlilerin ticari faaliyet hacmini de artırdı. Latinlere destek veren Venedikliler ise tam tersi bir muamele gördüler ve hakimiyet alanları daraldı.

2. Venedik ve Ceneviz Ticaret Kolonileri

Venedik ve Ceneviz ticaret kolonileri, varlıklarını Bizans ve Osmanlı İmparatorlukları dönemlerinde sürdürdüler. Önemli bir liman kenti olan İstanbul (eski adıyla Konstantinopolis) ile Avrupa şehirleri arasında adeta mekik dokudular.

Yukarıdaki haritayı yabancı bir kaynaktan buldum ve Türkçeye çevirdim. Haritadaki mavi renkli alanlar Venedik Cumhuriyeti’nin denizlerde ne kadar güçlü olduğunu gösteriyor. Benzer şekilde Cenevizliler de Doğu Akdeniz ticaretinde varlık gösteriyordu.

Ortodoks Kentindeki Katolikler

Venedikliler ve Cenevizliler, Latin asıllı oldukları için katolik mezhebine mensuptular. Bizans döneminde bir Ortodoks kenti olan Konstantinopolis’te kendi ibadetleri için Katolik kiliseleri inşa ettiler.

Örneğin günümüzde İstiklal Caddesi’nde bulunan Aziz Antuan Kilisesi (St. Antuan) şehirdeki Latinler tarafından inşa edildi. Buna benzer yapılar Karaköy bölgesinde de görülebilir. (Örn. sonradan camiye çevirilen Arap Camii)

3. İstanbul’daki Ceneviz Eserleri

İstanbul’da Ceneviz döneminden kalma birçok tarihi eser bulunur. Bunların büyük bir kısmı Galata Kulesi çevresindeki sokaklarda görülebilir.

İstanbul’daki Ceneviz eserleri arasındaki en önemli yapılar Galata Kulesi ve Yoros Kalesi’dir. Yazının girişinde resmini paylaştığım Yoros Kalesi, İstanbul Boğazı’nın Karadeniz ile buluştuğu Anadolu Kavağı’nda konumlanır.

Pek bilinmese de Cenevizliler, Galata’yı surlarla çevirmişlerdi. Bu muhteşem surlar, Haliç’ten bakınca Beyoğlu’na bir Orta Çağ kenti görüntüsü veriyordu. Ancak maalesef Galata Surları, Osmanlı’nın son dönemindeki çevre düzenlemesi sırasında yıkıldı ve günümüze ulaşamadı.

4. Cenevizliler ve Fatih Sultan Mehmet

Tarih derslerinde Fatih Sultan Mehmet’in Cenevizliler ve Venedikliler’e verdiği imtiyazlardan bahsedilir ve sınavlarda sıkça soru olarak çıkar. Osmanlılar, İstanbul’un fethini takiben akılcı bir politika izlediler ve var olan ticaret sistemini korudular.

Bizans İmparatorluğu döneminden beri süregelen ticaret, Osmanlı döneminde de aynen devam etti. Osmanlı İmparatorluğu; Asya’dan, Avrupa’ya akan ticaretten bolca para kazandı.

5. Cenevizliler ve Avrupa Ticareti

Cenevizliler, Avrupa’nın en başarılı ticaret kolonilerinden biriydi. Çin’den gelen ipekli kumaşları ve Hindistan’dan gelen baharatları İstanbul Limanı‘ndan deniz yolu ile Avrupa’ya taşıdılar.

Venedikliler ve Cenevizliler aynı zamanda Selçuklu Devleti’nden itibaren Anadolu’da dokunan yörük halılarını da Avrupa’ya pazarladılar. Birer sanat eseri olan Türk Halıları, Avrupa krallarının saraylarında kullanıldı.

Zenginlerin evini süsleyen Türk halıları, ressamların yağlıboya tablolarına da konu oldu. Ünlü ressamlar Hans Holbein ve Lorenzo Lotto, resimlerinde halıyı arka plan dekoru olarak kullandılar.

6. Cenevizli Kristof Kolomb

Amerika’yı keşfeden Kristof Kolomb, tarihteki en ünlü Ceneviz denizcisiydi. Kendisinin hayatını okumak isterseniz, Kristof Kolomb Keşifleri adlı yazıyı tavsiye ederim.

Cenevizliler Kimdir Blog Yazısı by Serhat Engül